0212 670 10 57 info@yaylatav.com Harita

Haberler

ISIL İŞLEM NEDİR?

Metal metal bir parçanın özelliklerinde belirgin bir değişiklik sağlamak amacıyla metal veya alaşımların katı halde ısıtılıp soğutulması işlemlerine “ısıl işlem” denir. Isıl işlem, malzemenin belli bir sıcaklığa ısıtılıp, o sıcaklıkta belli bir süre bekletildikten sonra belli bir hızla soğutularak, malzemeyi oluşturan fazların miktarını, türünü, tanelerin büyüklüğünü ve mikroyapıdaki dağılımını değiştirmek suretiyle malzemeye istenen fiziksel ve mekanik özelliklerin verilmesi amacıyla gerçekleştirilen işlemdir. Isıl işlemin Türk Standartların daki (TS 1112) tanımı ise; katı haldeki metal veya alaşımlara belirli özellikler kazandırmak amacıyla bir veya daha çok sayıda, yerine göre birbiri peşine zamanlanarak uygulanan ısıtma ve soğutma işlemleri olarak verilmektedir. Çeliklere uygulanan bütün temel ısıl işlemler, iç yapının dönüşümü ile ilgilidir. Dönüşüm ürünlerinin türü, bileşimi ve metalografik yapısı çeliğin fiziksel ve mekanik özelliklerini büyük ölçüde etkiler. Başka bir deyişle; bir çeliğin fiziksel ve mekanik özellikleri içerdiği dönüşüm ürünlerinin cinsine, miktarına ve metalografik yapısına bağlıdırIsıl işlem istenen değişikliklerin yanı sıra istenmeyen değişiklikler de yaratabilir.Özel olarak yapılabileceği gibi başka bir işlemin sonucu olarakta ortaya çıkabilir. ÇELİĞE NEDEN ISIL İŞLEM YAPILIR?1. Aşınma dayanımını arttırmak için.2. Mekanik özelliklerini iyileştirmek için(tokluk,çekme ve akma dayanımı).3. Sünekliğini geliştirmek ve yumuşatmak için.4. Kaba tane yapısını inceltmek için ISIL İŞLEM NE ZAMAN YAPILIR?1. Çeliğe yapılan ilk işlem olabilir. Örneğin,işlenebilirliği geliştirmek için.2. Bir parçanın imalat sırasında ısıl işlem görmesi gerekebilir. Örneğin soğuk şekillendirme sırasında parçanın tekrar şekil verilebilmesi için yumuşatılması gerekebilir.3. Aşınma dayanımı elde etmek için en son işlem olarak yapılabilir. Örneğin saban demiri(pulluk kulağı). ÇELİK ISIL İŞLEMİ NASIL YAPILIR?1. Değişik mikro yapılar elde etmek amacı ile allotropik dönüşümlerden yararlanılarak.2. Bu mikro yapıların oluşumu öncelikle soğuma hızına, ya da daha teknik bir ifade ile, zaman-sıcaklık ilişkisine bağlıdır.3. Soğuk işlem görmüş düşük karbonlu bir çeliğin yapısını yeniden kristalleştirme işlemi, allotropik dönüşüme bağımlı değildir. MALZEME – TASARIM – ISIL İŞLEM İLİŞKİLERİIsıl işlem pratiğinde sık sık karşılaşılabilen yetersiz sertlik, yetersiz mukavemet değerleri veya çatlak vb. sorunlar, üretim birimleri arsında çözümü zor tartışmalara neden olur ve hata, genellikle ısıl işlem bölümüne yüklenir. Aslında, amaçlar doğrultusunda, hatasız parçalar üretmek için dikkat edilmesi gereken bir çok nokta vardır. Örneğin, malzeme seçimi, tasarımı, taşlama ilk akla gelen önemli faktörlerdir. MALZEME SEÇİMİHer uygulama için en uygun olan çeliğin seçilmesine dikkat edilmelidir. Burada çeliğin analizi kadar, hatta daha da önemli olan malzemenin yapısal özellikleridir. Çeliğin yapısında bulunabilecek kalıntı, gözenek, çapak, kılcal çatlak gibi oluşumlar, ısıl işlem sırasında mutlaka sorun kaynağı olacaklardır. Gene örneğin dengesiz bir karbür dağılımı veya karbonsuzlaşmaya uğramış bir yüzey istenen sonuca ulaşılmasını engeller.Çelik üretimi sırasında ingot dökümünden dövmeye veya haddelemeye kadar yapılabilecek çeşitli hatalar, ısıl işlem sırasında malzemenin tamamen çıkmasına bile sebep olabilirler.Bunun için, amacımıza uygun bir çeliği seçerken, analizden, yapıya kadar bir çok konuda dikkatli olmak gereklidir. Hataları peşinen önlemek daima daha ucuza geleceğinden, bu aşamalarda dikkat elden bırakılmamalıdır. TASARIMBurada sözkonusu olan, üretilecek parçanın daha tasarım aşamasındayken, ısıl işlem açısından gözden geçirilmelidir. Örneğin büyük kesit değişiklikleri yani kalın kesitlerden ince kesitlere ani geçerler, veya keskin köşelerden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Isıl işlem sırasında oluşacak iç gerilimler sonucu; ya ısıl işlem sırasında ya da kullanım sırasında parçalarda bu yüzden kırılmalar meydana gelebilir TAŞLAMATaşlama su verme sonrası ve meneviş öncesi yapılıyorsa, yüzeyde çatlaklar her zaman oluşabilirler. Taşlama sırasındaki aşırı ısınma sonucu doğacak gerilimler, yüzeylerde çatlamaya sebep olacağından, bu işlem mümkün olduğu kadar su verme sonrası yapılmamalı, taş seçimine dikkat edilmeli, hızlı ve aşırı yükle taşlamadan kaçınılmalı ve yeterli soğutma sağlanmalıdır. Aşırı ısınma ve soğuma, yüzeyde bir tabaka kalıntı östenit, onun hemen altında ise aşırı menevişlenmiş bir tabaka yaratır. Bu gibi zayıflık yaratıcı özelliklerden mümkün olduğunca uzak durulmalıdır. KULLANIMKullanım sırasında da aşırı yükleme, gerilim artışı, dikkatsiz çalışma, yüksek çalışma sıcaklığı, hızlı ısınıp soğuma gibi durumlar, ısıl işlemi doğru da yapılmış olsa, parçalar ömrünü kısaltan faktörlerdir.Düşük alaşımlı çelikler, ısı şoklarından pek etkilenmezler. Ama her yerde düşük alaşımlı çelik kullanılamayacağından, özellikle alaşım miktarı yükseldikçe fiyatı da yükselen çeliklerde fazla malzeme kaybının önüne geçmek için bütün bu faktörler, rasyonel bir değerlendirmeden geçirilmemelidir

KAYNAĞIN GERÇEKLEŞMESİNDE KULLANILAN ISI KAYNAKLARININ İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ

• Kaynağın Gerçekleşmesinde Kullanılan Isı Kaynaklarının İnsan Sağlığına Etkileri Kaynak arkı sıcaklığı kaynak yöntemine göre değişen yüksek sıcaklıklara sahiptir. Örneğin örtülü elektrodlarla kaynakta kaynak arkı 5500 oC’ ye kadar yüksek sıcaklığa sahiptir. Dolayısıyla yanmanın önlenmesi için ark ile vücudun teması önlenmelidir. Kaynak ve kesme işlemlerinde kaynak arkının dışında, sıcak metal, kıvılcımlar ve çeşitli sıcak parçacıklar sıçramaktadır ve bunların sıcaklıkları yüksek olduğu için giysilerin yanmasına ve vücuda temas ettiklerinde ise çeşitli yanıklara neden olabilir. Ayrıca iş parçası ve kaynak ekipmanları da çok sıcaktır ve dolayısıyla vücuda temas ettiğinde yanıklar oluşabilir. Buna ek olarak arkta meydana gelen radyasyon ışınları (ultraviyole ışını) da radyasyon yanıklarına neden olmaktadır. Genel olarak kaynağın ısı kaynağı olarak zarar vermesini engellemek için şu önlemler alınabilir•    Delik olmayan, iyi bir izolasyona sahip eldivenler kullanılmalı•    Elektrod tutucu, torcun uç kısmı gibi kaynak veya kesme işlemine çok yakında bulunan parçalara herhangi bir nedenle dokunulması gerektiği durumlarda her zaman izolasyonlu eldivenler kullanılmalı veya soğuması için bir süre beklendikten sonra dokunulmalıdır.•    Üzerinde yağ, gres yağı, solvent gibi yanıcı madde olmayan deri eldivenler, içine sıcak metal ve sıçrantıların girmemesi için herhangi bir yerinde katlama olmayan, cepleri kapalı pantolon ve gömlek, uzun çizme veya deri tozluklara sahip ateşe dirençli botlar ve yüzü, boynu ve kulakları koruyan uygun bir başlık giyilmelidir.•    Kapalı alanlarda veya baş seviyesinin üzerinde yapılan tavan kaynaklarında ve kesme işlemlerinde kulak içerisine kıvılcım ve sıçrayan parçacıkların girmesini engellemek için ateşe dirençli kulak tıkaçları veya kulaklıklar kullanılmalıdır.•    Çalışma alanı, metal levhalar veya ateşe dirençli perdeler ile çevrilerek yangına güvenli bölge oluşturulmalıdır. Ayrıca çalışma alanın tabanı da çimento veya ateşe dirençli bir malzemeyle izole edilmelidir. Tabandaki çatlakların içine çapak ve sıcak metalin girmesine karşı önlem alınmalıdır./6/•    Bazı durumlarda (yanıcı ve patlayıcı alanların kaynağında) kaynak yapan kişiyi bir kişinin izlemesi gereklidir.•    Çalışma yerinde yangına karşı yangın alarmı ve söndürme cihazları bulunmalıdır.

ISIL İŞLEM NEDİR? ÇELİĞE NEDEN ISIL İŞLEM YAPILIR?

Metal ve alaşımlarının, faz diyagramlarına bağlı olarak ergime sıcaklığının altındaki  sıcaklıklarda uygulanan farklı işlemlerle istenilen mekanik özellik ve iç yapıların elde  edilmesine ısıl işlem denir. • Isıl işlem; bir malzemenin özelliklerini ve/veya içyapısını değiştirmek amacıyla, o malzemeye belli bir sıcaklık-zamanprogramı dahilinde uygulanan bir ısıtma ve soğutma işlemleri  sırasıdır.• Diğer bir deyişle; içyapı ve özellikler bakımından belirli bir durumu  elde etmek üzere, malzemenin solidüs (katılaşma) sıcaklığınınaltında uygun sıra ve süre ile ısıtılıp soğutulmasına ısıl işlem denir.• İşlem sırasında, ortamın etkisiyle (örneğin karbonlamada ve  nitrürleme işleminde olduğu gibi) çeliğin kimyasal bileşimi değişir Isıl işlemin Türk Standartlarındaki (TS 1112) tanımı ise; katı haldeki metal veya alaşımlara belirli özellikler kazandırmak amacıyla bir veya daha çok sayıda, yerine göre birbiri peşine zamanlanarak uygulanan ısıtma ve soğutma işlemleri olarak verilmektedir .Isıl işlem, üç ana safhadan oluşur. Bunlar ısıtma, ısıtılan sıcaklıkta bekletme ve soğutma  safhalarıdır. Bütün ısıl işlem yöntemlerinde bu üç ana safha geçerlidir. Fakat uygulanan ısıl  işlem türüne göre, ısıl işlem sıcaklığı, bekletme süresi, ısıtma ve tutma hızı gibi parametreler  değiştirilir. Isıtma, bekletme ve soğutma safhalarına ısıl çevrim denir. Uygulanan ısıl işlem türüne göre işlem ya bir çevrim yapılarak bitirilir ya da birbirini izleyen birkaç ısıl çevrim  yapılarak ısıl işlem tamamlanır.Isıtma işlemin herhangi bir anında, ısıtılan parçanın merkezi ve yüzeyi arasındaki sıcaklık değerleri farklıdır. Parça yüzeyi belirli bir sıcaklığa ulaştığında parçanın merkezi, parçanın boyutuna ve ısı iletme kabiliyetine bağlı olarak daha geç ısınacağından sıcaklığı daha düşük  olur. Parçanın yüzeyi ile merkezi arasındaki sıcaklık farkı, ısıl gerilmeler oluşturur ve bu ısıl  gerilmeler sonucu parça çatlayabilir. Bu sıcaklık farkının, dolayısıyla ısıl gerilmelerin  önlenmesi için, parçaya ısıtma sıcaklığının altındaki bir ya da iki sıcaklıkta ara ısıtma  uygulanabilir. Ön ısıtma adı verilen bu işlemle, parçalarda daha düzenli ve homojen ısıtma  sağlanır. Aynı zamanda tutma süresi de kısalır. Ayrıca ısıtma hızı azaltılarak da yüzey ve  merkez arasındaki sıcaklık farkı azaltılabilir. ÇELİĞE ISIL İŞLEM NEDEN  YAPILIR?Çelikler, diğer metal ve alaşımlarına nazaran sanayide daha çok kullanıldıkları için çeliklerin ısıl işlemi ayrı bir öneme sahiptir. Çeliklerin ısıl işlemlerini anlayabilmek için Demir-Karbon  denge diyagramının bilinmesi gerekir. Demir-Karbon denge diyagramının ,bileşimine kadar olan kısmı çelik kısmıdır. Belirli bir karbon bileşimine sahip bir çelikte elde edilmesi istenen yapı, dolayısıyla çeliğin  kazanacağı özellik, farklı ısıl işlemler için çeliği Demir-Karbon diyagramının çelik kısmındakifarklı sıcaklık bölgelerine çıkarmak, belirli bir süre bekletmek ve uygun soğutma ortamında  soğutmak suretiyle elde edilir   Çeliğin ısıl işlemleri başlıca şu amaçlar için uygulanır: 1 Talaşlı işlenebilme özelliğini iyileştirir (yumuşatma, tane irileştirme) 2  Dayanım arttırma, azaltma (sertleştirme, normalizasyon, yumuşatma) 3  Soğuk şekil verme etkisini yok etme (Yeniden kristalleştirme) 4  Mikro segregasyonu ortadan kaldırma (homojenleştirme) 5  Tane büyüklüğü kontrolü (normalleştirme, y.k., tane irileştirme) 6  İç gerilmeleri giderme ( gerilim giderme tavı) 7 İç yapı değişikliği (normalleştirme, yumuşatma, sertleştirme)  İki grupta toplanır: 1-Tavlama: Genelde içyapının kararlı hale getirilmesi için uygun soğutma koşuluyla yapılır. 2-Sertleştirme: ise ostenit bölgesinden, çeliğin bileşimine bağlı bir minimum hızın altına inilmeyecek şekilde soğutularak yarı kararlı bir içyapı (martenzit) oluşturulur